Reisinformatie over Pakistan.

Grensverleggend Pakistan

Wij hebben ons korte verblijf in Pakistan met een paar dagen verlengd, zo'n heerlijk land is het. Als je genoeg tijd hebt, neem dan een visum dat langer geldig is dan 30 dagen. Een prachtige natuur in het noorden, hoge bergen en veel gletsjers. Naarmate je afzakt naar het zuiden komt de Islamitische cultuur steeds meer naar boven.

Route
Wij zijn Pakistan binnengekomen vanuit het zuidwesten van China, over de hoogste grensovergang ter wereld: de Kunjerab pas. Deze pas maakt deel uit van de Karakoram Highway, die begint in Kashgar in China en eindigt in Havelian in Pakistan. Via de KKH (KaraKoram Highway) en door de Hunzavallei zijn we langzaam afgezakt naar het zuiden. In plaats van de KKH helemaal af te reizen zijn we vanuit Besham naar het westen gereist, naar de Swatvallei. Via de Swatvallei zijn we verder naar het zuidwesten gegaan, naar Peshawar aan de grens met Afghanistan. Aangezien India onze volgende bestemming was, zijn we vanuit Peshawar rechtstreeks naar Lahore gereist en bij Wagha de grens met India overgestoken.


top


Bestemmingen

Sost
Als je vanuit China via de Karakoram Highway Pakistan binnenkomt, is de eerste plaats waar je echt stopt Sost. Daar is het immigratiekantoor. Dit is niet meer dan een houten bureau op de busstop, waar je een stempel krijgt en waar verder geen echte controle is. Sost is niet bepaald een plaats waar je wilt verblijven, maar vaak kun je niet anders. Als je vanuit China komt is er meestal niet genoeg tijd om direct door te reizen naar de eerstvolgende plaats. Met de bus kom je aan in nieuw-Sost, dat niet meer is dan een stoffige roadstop, met veel vrachtwagens en bussen. Iets beter is oud-Sost, dat 10 minuten rijden verderop ligt. Hier is niets te doen, maar het is in elk geval veel rustiger. Meestal krijg je gratis vervoer in een jeep als je mee gaat met iemand van een hotel in oud-Sost.

• Wij hebben overnacht in het Mountain Refuge in oud-Sost. We waren laat in het seizoen en de enige gasten daar en vonden het een beetje saai. Maar het is een prima hotel, met een dormbed voor 50 Pakistaanse rupees (prp). Er is een eetzaal waar je een fenomenaal uitzicht hebt op een rivier en hele hoge bergen. Er zijn ook betere kamers met heet water beschikbaar. Je kunt hier prima eten, al is het niet supergoedkoop.

• Geen email, niet elke dag electra (en dus niet altijd warm water).

• De busjes vanuit Sost in de richting van Gilgit komen voor het hotel langs en kosten 40 prp naar Passu (de eerstvolgende plaats). Vaak ziten alle busjes propvol en zul je op het dak moeten plaatsnemen (is wel goedkoper). 's Ochtends vroeg komen de meeste busjes langs.

top

Passu
De eerste echte bestemming die de moeite waard is als je vanuit China komt, is Passu. Kom je vanuit het zuiden, dan moet je zeker doorreizen totaan Passu. Een klein dorpje, dat zich vanaf de Karakoram uitstrekt tot aan de Hunzarivier. Het is leuk om het dorpje door te lopen, dat vanwege de vele boomgaarden redelijk uitgestrekt is. De meeste guesthouses liggen een stuk lopen buiten het stadje. Passu is bij uitstek geschikt om wandelingen en trekkings te maken van een of meerdere dagen. Er zijn ook twee kleine winkeltjes langs de weg, waar je wat dingen kunt kopen.

• De Passu Inn is een klein guesthouse dat langs de Karakoram ligt precies aan het begin van het dorp en tegenover de winkeltjes. Voor het guesthouse ligt een heerlijke boomgaard, waar je ook best wat appeltjes mag plukken en je was op kunt hangen. Wij hebben 130 prp betaald voor een tweepersoons kamer met koude douche. Maar in het hoogseizoen zullen de prijzen wat hoger liggen. Er is ook een dorm. De zoon van de baas is af en toe wat chagerijnig.

• Geen email, niet elke dag electra (en dus niet altijd warm water).

• Er zijn niet echt restaurants in Passu en zoals op veel plaatsen in het noorden van Pakistan kun je bij het hotel deelnemen aan de gezamelijke maaltijd. Dat kost 80 prp als je aangeeft geen vlees te willen en 130 prp met vlees. Drie gangen (chapati's, soep, rijst, groenten, vlees en pudding). Het eten best goed, maar duur in vergelijking meer naar het zuiden gelegen plaatsen.

• Trekkings/Wandelingen: Een leuke en niet al te zware wandeling is de tocht naar Hussaini. Via een doodenge suspension bridge (staalkabels met houten planken) steek je de Hunza over. Aan de overkant kom je door kleine gehuchtjes en velden en via nog een fijne brug steek je de rivier nog een keer over. Dan kom je in Hussaini, een schattig dorpje waar iedereen buiten zit en waar je gerust foto's kunt maken. Wij hebben hier ongeveer vijf uur over gedaan. Een duidelijk wat zwaardere tocht is de Yunz Valley Trek. Hiervoor moet je aan de eigenaar vragen om een kaartje te tekenen, dan heb je op zich geen gids nodig. Wij hebben er ongeveer 10 uur over gedaan en met name het laatste stuk valt erg tegen (over heuvels gletsjerpuin). Wij hebben veel tijd verloren met het zoeken naar het viewpoint en hebben uiteindelijk maar een van de hogere toppen beklommen voor het uitzicht over de rivierdelta. Begin in elk geval 's ochtends heel vroeg en neem eten en drinken mee, want onderweg kun je niets kopen. Er zijn prachtige uitzichten over de witte Passu gletsjer en de zwarte Batura gletsjer. Echt de moeite waard. Wat veel mensen doen vanuit Passu is een meerdaagse trekking (meestal met gids) naar de Batura gletsjer. Schijnt erg gaaf te zijn, maar redelijk zwaar.

• De busjes tussen Gilgit en Sost komen voor het hotel langs, maar zitten vaak erg vol (en dan stoppen ze niet). Ga vroeg genoeg buiten zitten (vanaf half zeven) en probeer anders te liften. Dat kan heel goed hier. Jeeps zijn erg duur.

top

Karimabad
Karimabad, ook wel Baltit genoemd, is een wat grotere en meer toeristische plaats. Wel lekker als afwisseling op de kleine dorpen, maar in het hoogseizoen wellicht erg druk. Hier kun je veel meer kopen en er is een bank en een postkantoor. Als je buiten het toeristische deel komt, dan zijn er hele leuke buurtjes. Bovenaan het dorp staat een gerestaureerd fort. De toegang is relatief erg duur (250 prp), maar je krijgt een rondleiding, dia's en het geeft een aardig beeld. Als je vanuit China komt is dit de eerste plaats waar je weer boeken kunt kopen (er zijn drie boekwinkels). De prijzen liggen wel duidelijk hoger dan in Rawalpindi, meestal tussen de 200 en 500 prp.

• Er is genoeg keuze aan hotels op een relatief kleine afstand van elkaar. Wij hebben in de Mountain Refuge gezeten, waar we een laagseizoenprijs hadden van 150 prp voor een tweepersoonskamer met warme douche. Het is een klein hotel en ze zijn meer georienteerd op het lokale restaurant op de eerste verdieping. Prima plaats, maar even rondkijken kan geen kwaad. Er is wel een heerlijk dakterras met uitzicht over de Hunzarivier, maar dat hebben veel andere hotels ook.

• Er zijn veel restaurants in Karimabad, duur en goedkoop. Wij hebben tweemaal gegeten in het Sindh Restaurant, met maaltijden voor 100 prp is dat relatief duur, maar wel erg lekker. Meer dan servicegerichte bediening. Je schijnt ook veel goedkoper, goede lokale gerechten te kunnen eten. Een goede plaats hiervoor is het Ultar restaurant. Daarnaast zijn er bakeries, waar je op bestelling een soort van bruin brood kunt laten bakken.

• Er is geen email, maar wel bijna altijd electriciteit. De meeste hotels hebben namelijk een generator voor als de stroom uitvalt.

• Ook vanuit Karimabad kun je de nodige wandelingen en trekkings ondernemen. De meest bekende is die naar Ultar Meadows. Wij vonden het een hele zware tocht, maar wij hadden geen gids, hebben een paar keer de verkeerde weg genomen en zijn gestart vanuit het nabij gelegen plaatsje Altit, hetgeen extra klimmen vergt. Als je bij het hotel een goede route-omschrijving vraagt en vroeg begint, moet je het in een dag zonder gids best makkelijk kunnen doen. Er is tegenwoordig een beter pad, zodat je de smeltwaterivier niet meer hoeft over te steken. Wij hebben er ongeveer vijfenhalf uur over gedaan om zo'n 900 meter naar boven te klimmen. Je komt dan op een alpenweide waarlangs de Ultargletsjer loopt. De gletsjer komt loodrecht tussen twee bergen naar beneden en als het helder is, is dit een geweldig gezicht. Wij zijn dezelfde dag terug gegaan (ongeveer twee uur), maar het is ook mogelijk om te overnachten op de meadows in een meegenomen of ter plekke gehuurde tent. Ook kun je eenvoudige maaltijden krijgen (wel heel duur). Als je overnacht kun je nog doorklimmen naar Hon (een klif). Dat hebben wij niet gedaan. Andere veel ondernomen tochten zijn die naar de Hoper gletsjer en vanuit Hoper naar Rushpeak. Vanuit deze top schijn je met helder weer de K2 te kunnen zien. Deze tochten hebben wij niet gedaan.

• Karimabad ligt niet direct aan de KKH en naar boven lopen met volle bepaking is geen pretje. Probeer te liften, dit gaat meestal vrij gemakkelijk.

top

Altit
Altit is een klein gehuchtje dat op een half uur lopen van Karimabad ligt. Er is wel een fort, maar dat is bijna nooit open. Maar alleen al de Kisar Inn is de moeite van een bezoek aan Altit waard. Veel mensen gaan naar Altit om de drukte van Karimabad te mijden. Maar toen wij er in oktober waren, was het niet echt druk. Behalve een paar kleine winkeltjes is er is Altit niets te koop.

• Het perfecte guesthouse om te verblijven, is de Kisar Inn. Een met druivenranken begroeide tuin, een gezamelijke eetkamer, goedkope kamers (120 prp) en dormbedden en een bijzonder aardige wallah.

• Wij hebben in Altit geen restaurant kunnen ontdekken, maar voor een luttele 60 prp eet je mee met de gemeenschappelijke driegangenmaaltijd in de Kisar Inn.

• Eenmaal per drie dagen is er geen electra, maar op de andere dagen is er een warme douche (als er waterdruk genoeg is) en CNN op de tv in de eetkamer! Er is geen email.

• Vanuit de Kisar Inn loop je in 2 a 3 uur naar Melishkar, een dorpje op de berg achter het guesthouse. Wederom een hotel als belangrijkste doel: Eagles Nest. Vanuit dit hotel dat letterlijk over de rand van de berg gebouwd is, heb je op een heldere ochtend een geweldig uitzicht op de pieken van Ultar en Ladyfinger. Speciaal als je op de rots klimt die achter het hotel ligt. De prijzen hier liggen aanmerkelijk hoger dan beneden. 70 prp voor een primitieve dorm en 400 voor een -prachtige- kamer. En dit zijn laagseizoenprijzen! Maar het uitzicht is echt de moeite waard. In oktober is het er vanaf 5 uur 's middags ijzig koud (buiten en binnen). Je kunt op een dag op en neer lopen, maar ook je bagage bij de Kisar Inn laten staan en overnachten ('s ochtends vroeg is de lucht vaak het helderst). Je kunt ook nog doorlopen naar Khosht. Een uitzichtpunt op een paar uur lopen van Melishkar, van waaruit je niet alleen de bergen kunt zien, maar ook de verticale gletsjer van Ultar Meadows (dit laatste hebben wij niet gedaan).

• Precies voor de deur van het guesthouse vertrekken busjes naar Gilgit. Als je ergens halverwege uitstapt, moet je wel de volle prijs betalen. Maar vaak weegt dit nadeel niet op tegen het voordeel van voor de deur opstappen.

top

Minapin
Een gehuchtje van een paar huizen en een guesthouse. Tussen Karimabad en Gilgit passseer je de kruising naar Minapin. Weinig doorgaand verkeer, dus neem elke lift die je kunt krijgen (ook een traktor, als is dat niet echt comfortabel). Het duurt al snel drie kwartier voordat je vanaf de KKH in Minapin bent. Een dorpje waar zo ongeveer niets te koop is en waar niet echt iets te doen is. Maar de geweldige ligging aan de basis van de Rakaposhi en de hike vanuit Minapin naar het Rakaposhi Basecamp vormen genoeg reden.

• Weinig keuze qua guesthouse, want er is er maar een. Maar Diran Guesthouse is een heerlijke plaats om te verblijven. Eerst het nieuwe gebouw, met ongetwijfeld duurdere kamers, dan een enorme boomgaard en achterin de boomgaard een klein gebouwtje met dormbedden (70 prp). Ook Diran verzorgt weer gezamelijke maaltijden (80 prp), waarbij heerlijke hunzapastei wordt geserveerd. Ontbijt en lunch worden op verzoek geserveerd in de boomgaard.

• Er is electra, maar in het najaar is het niveau dusdanig laag dat het lampepeertje te weinig licht geeft om te lezen. Er is wel een generator bij het guesthouse, maar die gaat waarschijnlijk alleen aan als er heel veel mensen zijn. Er is geen email.

• In het gastenboek staan aardige kaartjes geschetst van reizigers die je voorgingen op de tocht naar het Rakaposhi Basecamp (1500m boven Minapin). Wij vonden het een zware tocht en hebben het basecamp niet gehaald. Maar als je vroeg begint (6 uur) dan moet je het wel kunnen halen. Een gids is niet nodig als je op een dag heen en weer wilt lopen. Soms is het wel lastig om de weg te vinden, ondanks het geschetste kaartje. De trek begint precies achter het guesthouse. Het is ook mogelijk om met gids een driedaagse trekking te doen, dan ga je vanuit het basekamp over de gletsjer naar de Diranpeak. Als je met eigen tent wilt overnachten is het leuker om dat te doen in Hakapun in plaats van op het basecamp (dat schijnt er mistroostig bij te liggen).

• Precies voor de deur van het hotel vertrekt het busje naar Gilgit (50 prp).

top

Gilgit
Gilgit is een iets grotere plaats en het centrum van de regio. Het ligt een stuk lager en het is er opeens een stuk warmer dan verder naar het noorden. Behalve de polowedstrijden is er in Gilgit niet veel te doen. Wel schijnen er in de omgeving een tempel en stenen met inscripties te zijn. Er zijn wel redelijk wat winkels, dus het kan een handige plaatst zijn als je dingen wilt inslaan.

• Wij hebben in het Mountain Refuge gezeten. Een aardig guesthouse met een grote tuin dat net iets buiten het lawaaierige gedeelte is gelegen. Ook het gedeelte aan de overkant van de straat is aardig. Er is altijd electra in dit hotel, ook als de stroom in de rest van Gilgit uitvalt. Veel andere reizigers zitten in het Madina Guesthouse, direct naast het Natco busstation. Dat zag er ook leuk uit, kleinere tuin, meer gasten en tv.

• Een absolute aanrader wat betreft eten is het Pathan Hotel (ook restaurant). Pas op voor mindere varianten met een vergelijkbare naam. Het zit in de hoofdstraat, vanuit Mountain Refuge rechts om de hoek. Voor 50 prp kun je er met twee mensen ruim eten en het is heerlijk. Er komen bijna alleen maar locals. Aan de straatkant zitten de koks op hoge zetels het eten te koken. Dit is veel beter dan de gemeenschappelijke maaltijd bij het guesthouse!

• De stroom valt regelmatig uit. Er was bij ons slechts een plaats om te emailen, op de tweede verdieping naast het Natco busstation. Vaak niet open en naar horen zeggen heel duur. Maar ook naar horen zeggen zijn er nu inmiddels meer emailplaatsen.

• De lokale polowedstrijden zijn erg leuk, zelfs als het alleen maar oefenwedstrijden zijn. Vraag aan je hotelwallah wanneer er wedstrijden zijn. Soms wel elke dag. Het publiek is net zo leuk om te aanschouwen als de wedstrijd zelf.

• Er zijn meerdere busorganisaties en je kunt het beste even rondshoppen voor de beste prijzen en tijden. Natco geeft 50 procent korting met een studentenkaart, maar dat zijn niet per definitie de beste bussen.

top

Besham
Dit dorp ligt op de kruising van de KKH en de weg naar de Swat-vallei en dit is dan ook de enige reden om hier stoppen. Een smerige en stoffige roadstop waar je liever niet moet verblijven. We hebben hier een paar uurtjes geslapen in een goor hotel. De busjes naar de Swat-vallei gaan heel vroeg, dus het kan geen kwaad om daar al om 7 uur klaar te staan. De meeste busjes hebben geen bagagerek, dus het kan soms handig zijn om een extra plaats te kopen voor je bagage. Als je vroeg een busje hebt, kun je in Khwazakhela van busje wisselen en zo kun je in een dag van Besham naar Swat. In Khwazakhela is het wel wat onduidelijk waar je de volgende bus moet hebben, maar iedereen is erg behulpzaam.


top


Madyan
Een klein maar levendig dorpje ongeveer halverwege de Swat-vallei. De doorgaande weg is een grote bazaar, de meeste goedkope guesthouses liggen een beetje op de heuvel en zijn alleen via kleine weggetjes te bereiken. In het dorp zijn niet echte bezienswaardigheden, maar je kunt aardig wandelen in de omgeving, andere dorpjes bezoeken en de prachtige bewerkte Swat-meubels kopen.

• Als je van de typische hippiesfeer uit de jaren 70 houdt, moet je zeker naar het guesthouse van Muambar Khan gaan. Het is heel eenvoudig en erg hippie-achtig. Het nadeel is dat Muambar Khan zelf nog een beetje is blijven hangen in die tijd en regelmatig stoned rondhangt in de lege kamers. Kamers voor twee personen kosten 100 prp. Je kunt je inschrijven voor de gemeenschappelijke maaltijd (50 prp) die redelijk lekker is. Verder zijn er weinig restaurants. Het eten wordt meestal genuttigd in het guesthouse van de zoon van Muambar Khan, Riaz Guesthouse. Dat is tevens een veel betere plaats om te verblijven. Voor 150 prp heb je een geweldige ruime tweepersoonskamer met eigen badkamer. Alleen is het eten het zelfde als bij pa, maar dan wat duurder!

• De Swat-vallei staat bekend om zijn mooie bewerkte meubels. Oude meubels zijn wel veel duurder dan nieuwe, dus het is handig als je er wat verstand van hebt. Officieel is Bahrein, een dorp verder, het centrum voor de meubels, maar je ziet overal in de vallei veel winkels. In Madyan zit een goede meubelwinkel in de hoek van de doorgaande straat voordat de weg naar beneden naar de rivier gaat. Het lijkt een kleine winkel met alleen maar kleren, maar daarachter hebben ze heel veel meubels. Als je de weg iets verder naar beneden doorloopt heb je aan de rechterkant ook een postkantoortje. Daar kun je je alles meteen verzenden! (De Pakistaande post is heel goedkoop, maar je moet er wel een stoffen zak omheen (laten) naaien).

• Busjes in beide richtingen vertrekken vanaf de hoofdstraat. Als je aankomt, moet je er ook in de hoofdstraat uit en je niet af laten zetten in het deel beneden bij de rivier. In een halve dag kun je helemaal naar Peshawar (via Mingora) met twee busjes.

top

Peshawar
De laatste grote plaats voor de grens met Afghanistan. Een stad die een hele aparte sfeer uitstraalt, onder andere door de aanwezigheid van veel Afghanen. Er gaan geruchten dat het niet veilig is in Peshawar, omdat de regering hier weinig te vertellen heeft en andere groeperingen de dienst uitmaken. Maar wij hebben daar niets van gemerkt. Peshawar is een stad met een levendige handel en er zijn dan ook heel veel bazaars. Het is geweldig om door alle kleine steegjes rond te dwalen. Er is ook een museum dat je voor die 5 prp zeker even mee moet pikken.

• Absoluut een bezoek waard is het Tourist Inn Hotel. Een geweldig guesthouse, met een binnenplaats, een grote dorm (75 per bed, 200 prp voor tweepersoonskamer) en een keuken met pannen en ander gerei! Wij vonden het geweldig om na zo lange tijd weer eens zelf te kunnen koken. Rechts op de hoek zit een supermarkt, niet supergoedkoop, maar ze hebben best veel (ook om pasta's te kunnen maken). Linksom de hoek zit Jan's Bakery. Meer dan geweldige bakkerij voor zowel zoetige als hartige happen. Heel erg verleidelijk.

• Er is bijna altijd stroom en ook warm water. Er zijn meerdere emailcafe's. Vanuit het hotel naar rechts en dan doorlopen tot een parkeerplaats aan de rechterhand. Emailcafe Global Acadamy of Computer Science zit op de eerste verdieping (ingang/trap rechts op de hoek van het gebouw).

• De meest ondernomen activiteiten vanuit Peshawar zijn een bezoekje aan de Khyberpas (met gewapende escorte), de grens met Afghanistan. Ook een bezoekje aan het smokkelaarsstadje is erg populair (grote hopen hash en geweren en tegen betaling mag je ook wat in het rond schieten).Tenslotte zijn er nog mensen die het Afghaanse vluchtelingenkamp bezoeken. Wij hebben dit allemaal niet gedaan. Maar de stad op zich, de bazaar, de omgeving van de Moskee en het hotel zijn al de moeite waard.

• Er gaan minibusjes naar Mingora (voor Swat) voor 50 prp en Gilgit. Gewone bussen naar Islamabad/Rawalpindi. En er gaan ook nachtbussen naar Lahore (tussen 120 en 200 prp). Er gaan er zo veel dat je gewoon naar het bustation kunt gaan en bijna direct vertrekken. Het vervoer in de stad kun je het beste doen met een tuktukje, want het zijn redelijk grote afstanden. Vanaf het busstation naar het Tourist Inn Hotel kost ongeveer 30 prp.

Lahore
Er gaan slechte verhalen rond over Lahore. Er zijn veel hotels waar personeel met smoejes in je kamer komt en dan spullen steelt. Ook wordt hash verkocht door mensen die connecties hebben met de politie. Het gaat met name om de hotels tegenover het station. Aangezien de hotelnamen voortdurend veranderen het is moeilijk te zeggen om welke hotels het gaat. Ook gebeurd het wel dat ze een paar mensen goed behandelen om nieuwe gasten te trekken. Onder andere vanwege deze verhalen hebben wij besloten om hier niet te overnachten. Het is echter wel een stad waar vanalles te zien is. Met name de moskee en het fort zijn absoluut de moeite waard. Het is mogelijk om met de nachtbus vanuit Peshawar aan te komen, de moskee en het fort te bezoeken en dezelfde dag nog de grens met India over te steken! De minibusjes naar de grens in Wagha vertrekken tegenover het station en meestal moet je halverwege nog een keer van busje wisselen.


top


Kosten
In oktober 1999 lag de koers van de Pakistaanse roepee op 51 prp voor 1 Amerikaanse dollar. Pakistan is echt enorm goedkoop. Zeker in de kleine dorpjes in het noorden is het moeilijk om meer dan tien dollar per dag uit te geven. Slapen kost gemiddeld tussen de 60 en 80 rps per persoon, soms heb je daarvoor een dorm en soms een tweepersoonskamer. Avondeten bedraagd ongeveer hetzelfde of iets meer. Vervoer op kleine afstanden (minibusje) ligt meestal tussen 30 en 50 prp per persoon. Lange afsstanden in grote bussen kosten ongeveer 100 a 150 prp. Voor met name hotelprijzen heeft het wel gescheelt dat we aan het einde van het seizoen zaten. Je kunt in de grotere plaatsen terecht met travellerscheques bij zowel banken als moneychangers (hebben officiele status). De koers voor cash dollars is een fractie beter (53 prp). De meeste kleinere dorpen hebben echter geen geldwisselmogelijkheden. Het schijnt dat je in Islamabad kunt pinnen met je bankpas. Geld ophalen met credit card is lastig of niet mogelijk.

Veiligheid
We hebben ons over het algemeen erg veilig gevoeld. Zelfs tijdens de coup vonden wij het een veilig land. Met name het noorden is prima te doen. In Peshawar en omgeving zijn wat meer militairen en checkpoints, maar in Peshawar zelf kun je prima over straat. Het zijn meer de uitstapjes in de omgeving die echt gevaarlijker zijn. Daarnaast staat Lahore bekend als een stad waar je op moet passen dat er geen spullen uit je kamer worden gestolen of dat je hash koopt van een handlanger van de politie. We hebben ons wel eens onveilig gevoeld op het dak van bussen die met grote snelheid over de Karakoram Highway scheuren. Ook tijdens dagtochten zonder gids in de bergen heb ik wel eens gedacht dat het wat minder safe was (in het schemerdonker over gletsjermorenen lopen), daarom is heel vroeg beginnen met lopen erg verstandig. Niet direct te maken met veiligheid, maar wel met een onprettig gevoel was het gedrag van sommige mannen meer naar het zuiden toe. Dat geldt dus alleen voor vrouwen. Ik heb slechts een slechte ervaring (een man achter me in de bus van Peshawar naar Lahore die de hele nacht probeert om zijn hand onder mijn oksel door te krijgen), maar heb wel reizigers gesproken die betast en geknepen zijn (In Lahore en Rawalpindi). Naar mate je verder naar het zuiden gaat, wordt dat erger. In het noorden heb je nergens last van.


top


Tips en wetenswaardigheden

Kleding
Als eerste de gepaste kleding voor vrouwen. Sowieso moet je overal lange mouwen en lange pijpen dragen. Zelf in het libarale noorden wordt je begluurd als je je pijpen eraf ritst. Naarmate je verder naar het zuiden komt, neemt de noodzaak van een hoofddoek toe. Ik zou zeggen dat Gilgit ongeveer de grens vormt. Het is niet nodig om je in een of andere heftige sluier te hullen. Ik heb gewoon een sarong om mijn hoofd geslagen. Dit is overigens wel vrij warm, het aanschaffen van een dunnere sjaal kan geen kwaad. Ook voor mannen kan het geen kwaad om in elk geval een lange broek te dragen.

Temperatuur en seizoenen
Pakistan kent grote temperatuurverschillen, zowel tussen noord en zuid als tussen zomer en winter. Wij hebben in oktober de Karakoram afgereist en dan is het zeker 's nachts al behoorlijk koud in het noorden. De meeste dorpen liggen op meer dan 2000 meter hoogte. Als aan het einde van de middag de zon ondergaat wordt het koud en donker. Vaak is er geen electra en ga je van ellende maar om 7 uur naar bed. Wij hebben geen hotel gezien met verwarming, wellicht zijn er wel luxe hotels met deze voorzieningen. Wij hebben onze slaapzakken zeer intensief gebruikt hier. Vaak krijg je wel wat dekens, maar die gebruikten wij om de matras wat dikker te maken. Als je een koukleum bent, is een slaapzak zeker behaaglijker. Ook ons thermisch ondergoed hebben wij erg veel aangehad. Als je 's ochtends heel vroeg gaat lopen is het fijn, maar ook als je 's avonds stil zit in de kou. Wij hadden wel wat warme kleding bij ons, maar lagen dunne kleding aangevuld met thermisch ondergoed werkt prima. Vanaf Gilgit wordt het al warmer, ook in oktober, evenals in Peshawar en Lahore. Juist daar waar je een hoofddoek draagt, is het erg warm. Stel dat je eerder in het seizoen zit, juli of augustus, dan is het ook in het noorden (Hunzavallei) erg heet. Ik neem aan dat het dan helemaal in het zuiden (Karachi) niet om uit te houden is. Veel later dan oktober heeft het geen zin om naar het noorden te gaan. Eind oktober gaat meestal de Kunjerabpas naar China dicht (zelfs wij hadden daar eind september al sneeuw). Plaatsjes als Sost en Passu sluiten helemaal in de winter. Plaatsen als Karimabad hebben wel het hele jaar door accomodatie open, maar trekkings en dagtochten naar de bergen kun je dan niet meer ondernemen. Oktober staat bekend als een goed seizoen, omdat dan de luchten zo mooi blauw en helder zijn. Ik kan het natuurlijk niet vergelijken met andere maanden, maar bij ons was het zeker niet elke dag helder. Meestal was het alleen in de ochtend goed en kon je de bergen zien. Wellicht is september net iets beter,met vergelijkbare luchten en net iets hogere temperaturen.


top


Trekking
Pakistan is een perfect land voor de wandelaar, zeker als je van bergen houdt. Er zijn genoeg dagtochten te maken zonder gids. Zeker als je vroeg begint en wat tips en/of een kaartje vraagt aan medereizigers of de hotelwallah. Er zijn ook mogelijkheden genoeg voor meerdaagse trekkings, die je dan meestal wel met gids moet doen. In elk dorp zijn voor weinig geld gidsen te huur en ook dragers. Het hangt van het stijgingspercentage af hoeveel het per dag kost. Meestal kun je via je hotelwallah wel aan een goede gids komen. Laat in elk geval bij je hotel weten waar je die dag naartoe gaat, dan houden ze een oogje in het zeil of je ook terugkomt. Het voordeel van trekken in Pakistan ten opzichte van sommige andere landen is dat het nog heel ongerept is. Je komt op je tochten soms een paar mensen tegen, maar meestal niemand. De combinatie van groene valleien en meteen daarnaast bergen van 7 a 8000 meter vonden wij prachtig. Heel apart is dat de sneeuwgrens heel laag ligt in Pakistan, waardoor de gletsjers soms tot aan de weg komen. Op andere plaatsen moet je een paar uurtjes klimmen om naast het ijs te staan. Juist omdat je niets en niemand tegenkomt, moet je altijd genoeg eten en drinken meenemen. Wij hadden de Lonely Planet bij ons van de Karakoram Highway. Voor ons was dit voldoende. Als echter heel veel trekkings wilt gaan maken kan het handig zijn om een speciaal trekkingsboek erbij te hebben (bijvoorbeeld de Lonely Planet Trekking in de Karakoram and Indus Kohistan, met veel meer kaarten erin). Overigens staan plaatsen als Peshawar en Lahore niet in de Lonely Planet Karakoram Highway. Wij hebben die plaatsen zonder reisgids gedaan. Wil je meer plaatsen in het zuiden bezoeken, dan is het handiger om een reisgids van heel Pakistan te hebben (hoewel de informatie over de Karakoram dan weer minder is).

top

Eten en drinken
Veel mensen worden ziek in Pakistan, maar dat is helemaal niet nodig. De gezamelijke maaltijden in de guesthouses zijn over het algemeen erg goed. In lokale restaurants wel oppassen met vlees. Als het een hele drukke zaak is met veel lokalen en een hoge doorloop (zoals het Pathan Hotel/rest. in Gilgit) dan kun je wel aan een kebabje wagen. Pas heel erg op met drinkwater. Drink nooit het zogenaamde drinkwater dat sommige restaurantjes erbij serveren, houdt je mond goed dicht tijdens het douchen en koop alleen flessenwater. Poets daar ook je tanden mee en dan kan er weinig misgaan. Fout water is erger dan fout eten!

Politieke situatie
Het is onduidelijk hoe lang de situatie van de coup in oktober '99 zal voorstbestaan en wat daarna komt. Zoals de situatie nu is, kun je prima reizen in Pakistan. Het is misschien wel handig om voor vertrek even te informeren wat de toestand is. Als je langer aan het reizen bent, kun je onderweg van andere reizigers wel informatie krijgen.

(tele)communicatie
Emailmogelijkheden zijn in Pakistan nog niet zo algemeen beschikbaar als in de meeste andere landen in Azie. Grotere plaatsen zoals Gilgit, Peshawar, Lahore en Rawalpindi beschikken wel over internetcafe's, maar de techniek laat nogal eens te wensen over. Kleinere plaatsen, zeker in het noorden, beschikken niet over email (ook niet altijd over electra). Wel zijn er in iets grotere plaatsen de zogenaamde PCO's (public calling office) waar je meestal ook internationaal kunt bellen. De verbindingen zijn vaak van ouderwetse kwaliteit, met veel echo en vertragingen. In de allerkleinste plaastsjes in het noorden zijn zelfs de telefoons zeer primitief (van het type ouderwetse hoorn en een operator), zodat het volgende dorp nauwelijks te bellen is. Blijft de post over. Die werkt wel, maar een kaart doet er al snel drie weken over. Pakketten versturen kan ook. Bijzonder goedkoop, maar je moet er wel heel ouderwets een katoenen zak omheen (laten) naaien.

Niet gedaan
Wij hebben uiteindelijk de steden Islamabad en Rawalpindi niet bezocht. Dit op basis van verhalen van andere reizigers. Islamabad schijnt een saaie nieuwe stad te zijn (daar ga je alleen maar naartoe als je een visum moet hebben). In plaats hiervan zijn wij uiteindelijk naar Peshawar gegaan en daar hebben we geen spijt van.

top