Kwalen van de tropen
Het Medicare centrum in Lilongwe ziet er redelijk uit, een beetje als de gemiddelde GG&GD in Nederland. Fris uit de verpakking komt een bloedlancet, waarmee ze in mijn vinger prikken. Druppeltje bloed op het glaasje waar met viltstift mijn naam wordt bijgeschreven. Even drogen op de elektrische kookplaat en vijf minuten later krijgen we de uitlag. Malariaparasieten gevonden van het type Plasmodium Falciparum. Stadium 1+.
Dit is toch wel heel erg raar om te horen. Je gaat eigenlijk zo'n test doen ter bevestiging dat je geen malaria hebt. Met een positieve uitslag hebben we nooit rekening gehouden. En dan nog wel de dodelijkste vorm van malaria.
Geld of leven
Het begrip malaria wordt snel concreter als je in Afrika aan het reizen bent. De eerste paar verhalen komen nog heel dramatisch over. Naarmate je meer mensen spreekt die met of zonder het beruchte Lariam malaria hebben gehad -en overleefd- wordt het steeds 'gewoner'. Toch is het een ziekte die je niet moet onderschatten. In landen als Malawi en Zambia sterven jaarlijk heel veel mensen als gevolg van malaria. Omdat ze de symptomen niet tijdig genoeg onderkennen of omdat ze geen medicijnen kunnen betalen. Diverse bedrijven zorgen dat medewerkers gratis malariapillen krijgen. Dat vergt trouwens nog een hele aanpak. Bij camping Kiboko in Lilongwe gaan ze met de betreffende medewerker mee om een test te laten doen. Als je test positief is, kopen ze medicijnen voor de medewerker die dat dan in hun bijzijn moeten innemen. Waarom, zul je je afvragen. Omdat ze anders rustig de medicijnen doorverkopen.
De shock
Lotte, die tijdelijk het beheer van Kiboko heeft overgenomen van Marga en Pim, is geveld door malaria. Ze vertelt dat ze al een paar dagen last had van vage klachten: hoofdpijn en erge vermoeidheid. Een test wees uit dat ze malaria had in het beginstadium. Op eigen initiatief heeft ze besloten om Fansidar te nemen, maar de klachten lijken niet minder te worden. Tijdens dit gesprek realiseer ik me dat ik al een paar dagen hoofdpijn heb, voor mij heel ongebruikelijk. En dat ik zo ontzettend moe ben, dat ik het liefst hele dagen in de tent lig. Testje doen?
We zijn nog net op tijd, vlak voor vieren wippen we bij Medicare binnen. Het is echt een routineklusje. Meteen bloed prikken en we zitten nauwelijks in de wachtkamer of we worden alweer teruggeroepen voor de uitslag. We krijgen allebei een briefje met de testresultaten. Johan negatief en ik positief. Enigszins verbaasd staren we naar mijn papiertje en kunnen de uitslag eigenlijk niet geloven. "Are you sure?" vraagt Johan aan de laborant. "Very sure, sir."
Betrouwbaar
Nog niet bekomen van de shock, lopen we aan de overkant van de straat de praktijk van dokter Majid A. Tayub binnen. Gelukkig gaat dat hier allemaal heel gemakkelijk, niets vaste patienten, niets spreekuur. Gewoon naar binnen lopen en naar de dokter vragen. Het eerst dat Johan aan dokter Tayub vraagt is of die testen wel betrouwbaar zijn. Volgens Tayub is een positieve uitslag in 99 procent van de gevallen correct en moet dus zeker tot behandeling worden overgegaan. Een negatieve test daarentegen is slechts in 85 procent van de gevallen juist. Omdat in het beginstadium van malaria nog niet veel parasieten in het bloed aanwezig zijn, zit er misschien net geen parasiet in dat ene druppeltje bloed. Ook ziet de laborant er wel eens één over het hoofd. Zo hoorden wij het verhaal van de jongen die negatief getest was, maar zich zo beroerd voelde dat hij het niet geloofde. Hij liep een paar keer de trap op en neer en liet zich direct weer testen. Nu met een positieve uitslag!
Respect voor malaria
Johan krijgt het advies om bij aanhoudende klachten zeker nog een keer een poging te wagen. Want zoals dokter Tayub zegt, "malaria is een ziekte waar ik veel respect voor heb." Hij kijkt me dan ook enigszins verwijtend aan als ik vertel dat ik een paar maanden geleden met de Lariam ben gestopt en dus nu geen profylaxe slik. Voor we overgaan tot het bespreken van de juiste combinatie van medicijnen, kan Tayub het dan ook niet nalaten om eerst te benadrukken dat er behalve Lariam ook alternatieve profylaxes beschikbaar zijn. Zo geeft de combinatie van Paludrine en Choroquine volgens hem wel degelijk een bepaalde bescherming (niet 100%, maar dat is Lariam ook niet). De GG&GD heeft deze middelen echter als waardeloos voor Afrika bestempeld.
Fungal Skindisease
Na een eenvoudig lichamelijk onderzoekje mag ik kiezen uit diverse medicijnen. Gelukkig ben ik redelijk ingelezen op het onderwerp malaria, anders laat je je zo volpompen met heftige medicijnen. Halfan en Doxicicline sla ik beleefd af en ga akkoord met drie dagen Quinine gevolgd door Fansidar op de vierde dag. We kunnen we medicijnen ophalen bij de assistente. Hij begeleidt ons naar de deur van zijn kamer als hij spontaan mijn nek vastgrijpt. "Sorry", zegt hij, "maar volgens mij heb je een huidschimmel in je nek". "Welnee", zeg ik gedecideerd, "ik heb wel op meer plaatsen pigmentvlekjes en dit zijn helaas een paar nieuwe." Hij bekijkt het nog eens goed en concludeert dat het zeker geen pigmentvlekken zijn, maar een huidschimmel die veel voor komt bij vrouwen in Afrika. En bedankt.
Reisplanning door de war
Helemaal beduusd rol ik op de camping mijn tentje in. Zo ben je kerngezond en zo heb je malaria tropica en een huidschimmel in je nek! Dat tentje kom ik voorlopig ook niet meer uit, want zoals ik al vreesde, heeft de quinine een verwoestende werking op je lichamelijk welbevinden. Als het nu ook maar die verwoestende werking heeft op die parasieten, dan is het nog ergens goed voor. Om de acht uur moet ik twee tabletten nemen waarmee ik 's ochtends om zes uur begin. Johan is de auto al aan het inpakken, want we gaan vandaag naar Zambia. We hebben maar besloten om het South Luanga Park te schrappen en direct door te rijden naar Lusaka. Aangezien we niet precies weten of de bijwerkingen van de quinine erger zullen worden, lijkt het ons verstandiger als we niet in de 'middle of nowhere' verblijven. Liz en Steven rijden met ons mee; gezellig en goedkoper. Tegen zeven uur gaat het snel bergafwaarts met me. Langzaam trekt mijn gehoor weg en hoor ik Johan nog maar vaag praten buiten. Als ik naar de toilet ga, breek ik bijna mijn nek omdat ik het afstapje volledig fout inschat. Vlagen van misselijkheid en een duizelig gevoel maken dat ik als een zombie rondschuifel over het terrein van de camping.
Middel erger dan kwaal
In de bar drink ik wat thee, maar ik wordt hoorndol van de pratende mensen. Alle geluiden mixen zich tot een gekmakende kakofonie van geluiden. Drie keer moet ik aan degene naast me vragen "he, wat zeg je en sorry, I'm a little deaf today". Twee uur nadat ik ben opgestaan, rol ik uitgeput mijn bed weer in en pakt Johan de auto weer uit. Zo tegen de middag gaat het een stuk beter met me en we vertellen Liz en Steven dat we morgen zeker vertrekken. De volgende dosis is om twee uur 's middags en tegen drie uur ben ik weer doodziek. Het patroon is nu duidelijk, op het einde van een dosis gaat het redelijke en moet ik zorgen dat ik wat eten binnen krijg. Klokslag één uur na de volgende hap pillen ben ik volkomen uitgeteld. Eigenlijk ben ik veel zieker van de pillen dan van de malaria. Gelukkig verwent Johan me met allerlei lekkernijen uit de supermarkt en krijg ik van Lotte allemaal Nederlandse tijdschriften toegestopt.
Het gelijk
De tweede dag vertrekken we toch maar naar Zambia, of ik nu als een zombie in de tent lig of in de auto hang, dat maakt ook weinig uit. Liz en Steven helpen Johan met spotten naar potholes. De hele rit naar Lusaka gaat als een roes aan mij voorbij. In Lusaka top ik nog af met een paar pilletjes Fansidar, maar behalve enorme dorst, zijn de bijwerkingen hiervan nihil. Wel rest mij nog dagen een enorme vermoeidheid. In Lusaka kijk ik ook voor het eerst sinds dagen weer eens in een spiegel. Behalve een verlopen slaaphoofd met vet haar, zie ik tot mijn grote schrik dat mijn hele nek vol witte vlekjes zit. Ik zie nu ook dat de huidstructuur van deze plekjes afwijkt en het dus inderdaad geen pigmentvlekjes zijn. Die dokter Tayub toch. Onmiddellijk begin ik die dag met de voorgeschreven creme en met nieuwe pillen; paludrine en chloroquine!
Met uitsterven bedreigd
Op weg naar de volgende bestemming, Livingstone, heb ik wat meer oog voor mijn omgeving. Het valt me op dat er overal billboards staan met teksten over Aids. De strekking van de leuzen is positieve aandacht, zoals 'Aids patiënten hebben steun en liefde nodig'. Navraag leert dat het aantal mensen met HIV hier in Zambia enorm hoog is. In Malawi is zo'n 85 procent van de bevolking drager van het HIV virus, in Zambia is dat 93 procent. In Livingstone ligt het percentage nog boven het gemiddelde, namelijk op 97 procent. Natuurlijk was dit fenomeen niet geheel onopgemerkt aan ons voorbij gegaan. In Tanzania vertelde de Nederlandse kunstenares Marjanne de Moor ons al over de slachting die Aids momenteel aanricht onder Tanzaniaanse kunstenaars. Sommigen hebben de eeuwenoude methodes van houtbewerking nog kunnen doorgeven aan hun zonen, maar van velen zal het werk geen navolging krijgen. In Malawi viel het ons op dat je bijna geen oude mensen ziet. Natuurlijk is het leven in Afrika hard en wordt men gemiddeld maar 45 jaar oud. Maar ook mannen in de meest productieve periode van hun leven, tussen de 25 en 55, zie je bijna niet.
Foekafoeka (hoerenkast in Malawi)
Het is dan ook verontrustend als je jonge reizende mensen op overland trucks ziet, die onderweg en met elkaar veel wisselende relaties hebben. Maar ook chauffeurs van overlandtrucks staan bekend om hun vrije levendje. In elke stad een ander liefje, evenals in elke nieuwe groep toeristen. Vol ongeloof hoorden wij het verhaal van twee Nederlandse Pabo-stagiaires in Lusaka. Een van hen ging in de bar van Chachacha Backpackers wel heel enthousiast in op de uitnodiging van twee bronstige lokale mannen om het een keer met twee negers tegelijk te doen. Het hele guesthouse kon meegenieten. Bij zoveel onnadenkendheid verwacht je niet direct dat ze netjes condooms heeft gebruikt. Waarschijnlijk neemt zij een extra souvenir mee naar Nederland....
Bombay Billy
Momenteel sterven er in Zambia nog meer mensen aan malaria, maar die cijfers zullen wellicht in de nabije toekomt al worden ingehaald door gevallen van Aids. Hoewel, tijdens ons verblijf in Livingstone hoorden wij van een recente uitbarsting van een wel heel hardnekkige soort van malaria. Bijna de hele stad lag plat en het bleek een variant te zijn waarbij je het telkens weer terug krijgt. Vaak bleek alleen een injectie met Artenam nog te werken, een nieuw medicijn met de weinig opbeurende bijnaam 'het Chinese middel'. Aangezien ik me nog steeds moe voel, lijkt het me verstandig om nog een keer een testje te doen. Een Indiase dokter is me de vorige keer wel goed bevallen, dus als ik de certificaten uit Bombay aan de muur zie hangen, schept dat wel vertrouwen. Dat heb ik ook wel nodig, want de praktijk heeft een wat primitieve aanblik. De test is gelukkig negatief. Maar als we later horen dat onze Indiase vriend slechts verpleger is en de prachtige certificaten gewoon zijn gekocht, gaan we wat twijfelen aan de waarde van de test. Nee hoor, voor malariatesten is de Indier prima!
Last but nog least loopt Johan waarschijnlijk ook nog met bilharzia in zijn lijf rond. Lake Malawi zit er vol mee en na een intensieve duikcursus in dit water -waarbij je de Bilharziaslakken in grote getalen op de bodem kunt zien liggen- weet je eigenlijk zeker dat er ergens zo'n wormpje naar binnen is gekropen. De behandeling is eenvoudig. Ga naar een drogist, laat je wegen en vraag naar de bijbehorende dosis Bilharziapillen. Johan krijgt er voor 75 kilo vijf mee. Hij wordt door medereiziger gewaarschuwd voor de heftige bijwerkingen. Onder het motto "we zijn het Bilharziagebied nog niet uit" en "eerst van de Lariam af", heeft hij die lekkere jongens nog steeds niet genuttigd!
|
